Eenzaamheid wordt tegenwoordig vaak in verband gebracht met de toenemende groep ouderen in onze maatschappij. Waar de mensen steeds ouder worden en de mensen om hen heen wegvallen. Wat veel minder bekend is, is dat jongvolwassenen (twintigers) zich ook erg eenzaam kunnen voelen.
"Alleen in het hier en nu kunnen tegenvallers worden verwerkt en kan het verlangen worden ontdekt."
Eenzaamheid bij twintigers
Door het te snel nemen of te lang uitstellen van kernkeuzes in deze leeftijdsfase kan crisis ontstaan. De ontwikkeling van een stabiele identiteit komt in gevaar als jongvolwassenen het contact met zichzelf niet vinden:
- Door te veel naar buiten te leven.
- Te eenzijdig het positieve te benadrukken.
- Te veel in de toekomst leven.
Alleen in het hier en nu kunnen tegenvallers worden verwerkt en kan het verlangen worden ontdekt.
Het aangaan van intimiteit en het tegelijkertijd behouden van afstand in persoonlijke relaties (twee belangrijke waarden in relaties ontleend aan Erik Erikson) gebeurt met vallen en opstaan. Relaties spelen in deze leeftijdsfase een belangrijke rol. Het falen hierin kan tot verzwakking van de identiteit en isolatie leiden, terwijl echte wederkerigheid juist helend kan zijn.
Omdat jongvolwassenen in deze fase loskomen uit hun oorspronkelijke milieu, hun eigen huishouden beginnen, vaak onvoldoende communiceren met anderen en te weinig aandacht geven aan hun innerlijk, is eenzaamheid een veelvoorkomende ervaring.
Alleen op de wereld
Eenzaamheid is je niet verbonden voelen. Je mist een hechte, emotionele band met anderen. Het is alsof je helemaal alleen op de wereld bent. Of je hebt minder contact met andere mensen dan je wenst. Eenzaamheid is een persoonlijke ervaring. Veelal is het een verborgen probleem. Anderen kunnen moeilijk van buitenaf zien of je je eenzaam voelt. Het gemis van intimiteit met anderen kan een grote intensiteit hebben, die als lichamelijke pijn gevoeld wordt en die bovendien diep verdriet en hulpeloosheid kan doen voelen. Eenzaamheid raakt daarmee aan depressie of zwaarmoedigheid.
Gezelschap hebben is een basisbehoefte. Er wordt wel gezegd dat mensen kuddedieren zijn en je eenzaam voelen is daarmee dan in conflict.
Als je geen onderdeel uitmaakt van een kudde zul je je eerder angstig en kwetsbaarder kunnen voelen.
Sociale eenzaamheid uit zich in:
- Een gebrek aan diepe emotionele banden, iemand die je door en door kent en je accepteert om wie je bent, met goede en slechte kanten.
- Een gebrek aan het ontwikkelen van zelfliefde en zelfacceptatie.
- Door unieke levenservaringen het gevoel hebben dat er niemand is om het mee te delen, om mee te “schakelen”; dit kunnen positief ervaren gebeurtenissen zijn maar ook negatief ervaren gebeurtenissen.
- Het verwachten van afwijzing van je omgeving door schaamte om je heden en/of verleden en je daarom bij voorbaat emotioneel onbeschikbaar maken voor hechte, intieme vriendschappen en relaties.
Eenzaamheid op existentieel niveau
Existentiële eenzaamheid is een ‘je-alleen-voelen’ in het bestaan zelf omdat je geconfronteerd wordt met sterfelijkheid, vrijheid (en verantwoordelijkheid) en gebrek aan zingeving.
Het grote verschil tussen sociale eenzaamheid en existentiële eenzaamheid is dat existentiële eenzaamheid intrinsiek tot het menselijk bestaan behoort. Dit is dus niet op te heffen door middel van sociaal contact of meer sociale bezigheden of vrijwilligerswerk.
Het antwoord
Het juiste antwoord aan existentieel eenzame mensen is dus niet altijd: ga meer vrijwilligerswerk doen. Het juiste antwoord is misschien eerder: kijk naar je menselijke situatie, naar je angsten en je diepste gevoelens, en kijk jezelf recht aan in de spiegel: accepteer dat je als uniek wezen helemaal alleen bent, maar dat je in je andersheid de levens van anderen diep kunt verrijken. Maak van de existentiële eenzaamheid een kracht door in je uniciteit betekenis te geven aan je eigen leven en dat van anderen.
Deze eenzaamheid vraagt een andere therapeutische benadering waarin je diep gaat beseffen dat existentiële eenzaamheid bij jou hoort, een rouwproces en tegelijkertijd een grote te ervaren rijkdom.